यसरी अस्तायो मैले देखेको सूर्य

- प्रमिला देवकोटा

'दिदी ! दिदी ! मोहन त मर्‍यो !'

सिनित्त सिगान तान्दै ६ वर्षीय धुमुर्सले सुनायो　। उसको असली नाम धुर्मुस होइन　। नेपाल टेलिभिजनको सिरियल 'मेरी बास्सै'का केटाकेटी फ्यानले उसको नामै धुर्मस राखिदिएका छन्　। ऊ यस नाम(धुर्मुस) मा यति अभ्यस्त भइसकेको छ कि आफ्नो खास नामै बिर्सिसक्यो होला　।

चितवनको ३९ डिग्रीको घाममा रापिँदै घर पुगेकी थिएँ　। झोला राख्न नपाउँदै धुर्मुसले सुनाएको समाचारले मलाई दुःखभन्दा बढी चिडचिडाहट महसुस भइरहेको थियो　। किनभने, यो फुच्चे धुर्मुसको मुखबाट सुन्नुभन्दा धेरै अघि नै मैले मोहनको मृत्युको खबर पाइसकेको थिएँ　।

'को मर्‍यो भनेको ?' मैले मिनिएचर धुर्मुसलाई झर्केर सोधेँ　।

'मोहन के !' उसले जिब्रो निकालेर टोक्यो केही बेर　। अर्थात्, सांकेतिक भाषामा मृत्यु जनायो　।

'हो र ? कहिले मर्‍यो ?' मैले यत्तिकै सोधिदिएँ　। भनूँ मोहनको मृत्युबारे बेखबर भएको नाटक गरेँ　। धुर्मुसलाई के थाहा ? मोहन मरेको भोलिपल्टै समाचार काठमाडौँ पुगिसकेको थियो　।

'अस्तिइइइ... नै !' उसले बल दिन हात माथि उठायो अर्थात् 'मोहन मरेको एक जुगै भइसक्यो' भन्ने बताउन खोज्यो　। 'जंगलमा मरिराखेको रै'छ रे ! गुन्डाहरूले पिटेर मारेको रे ! पछि, त्यसलाई पुलिसले लग्यो रे,' रे रे को फुँदा गाँस्दै घटना-विवरण पेस गर्‍यो उसले　। उसको अनुहारमा मोहन मरेको दुःख प्रतिविम्बित थियो　। साथमा, मलाई समाचार सुनाउन पाउँदाको खुसीको पनि !'

'तिमी केटाकेटीलाई त मोहनले खुब लखेट्थ्यो नि, होइन ?' मैले निधारको पसिना पुछ्दै सोधेँ　।

'माया पनि गथ्र्यो नि,' उसले मोहनलाई ग्लोरिफाई गर्न खोज्यो, 'हामीले नाच् भनेपछि नाच्थ्यो　। पैसा दिन्थ्यो, चकलेट दिन्थ्यो　।'

'हो र ?' मैले नपत्याएझैँ गरेँ　।

ऊ एकछिन् मौन रह्यो　। उसका आँखा दिवंगत मोहनको तारिफ मागिरहेका थिए　। तर, म त्यसो गर्ने मुडमा थिइनँ　। मसँग मोहनका डरलाग्दा स्मृति थिए　। मेरो बाल्यकालमा मोहन एकखाले आतंक थियो　।

०००

वैशाख महिना　। तराईमा गर्मीका वेला प्रायः बिहानको स्कुल हुन्छ　। बिहान साढे दसतिर स्कुल छुट्थ्यो　। त्यसपछि हाम्रो काम हुन्थ्यो- 'फलाहार' खोज्ने　। कसैका बगैँचामा पाकेका अम्बा हुन्, आँप हुन् या आरू　। हाम्रा सिकारी नजरबाट ती बच्दैनथे　। स्कुल छुटेपछि हाम्रो फलफूल हन्ट सुरु हुन्थ्यो　। छुट्टी हुनासाथ सीधै घर गइँदैनथ्यो　।

तर, फलफूल हन्ट अलि खतरायुक्त हुन्थ्यो　। बगैँचाका मालिकले देखे भने लखेट्थे　। र, भेटे भने कुट्थे पनि　। तर, जब हामी भाग्थ्यौँ, हामीलाई भेट्नु सरोकारवालाका लागि असम्भवप्राय हुन्थ्यो　। तर, पछि कुटाइ खाने सम्भावना भने बलियो रहन्थ्यो　। त्यसैले, अरूका बगैँचामा निर्धक्क पस्न सकिँदैनथ्यो　। तर, त्यसो भनेर आफ्नो एड्भेन्चर त कहाँ छाड्न सकिन्थ्यो र ! वैशाखमा पाक्ने एउटा फल टिप्न भने हामीलाई खतरा थिएन　। "काफल"　। तराईतिर पाइने काफलमा बिया हुँदैन　। काफलमा नुन-खुर्सानी छर्केर खानुको मज्जा...अहिले पनि सम्झिनासाथ मुखमा सररर पानी आउँछ　।

तर, काफलका सम्बन्धमा एउटा अप्ठ्यारो थियो　। एक झर पानी नपर्दै खाएको काफलले हैजा ल्याउँछ भन्थे　। यो हामी केटाकेटीका मनमा आतंक भरिदिन काफी थियो　। तर, यसको मतलब हैजाका डरले पाकेका काफललाई बोटमा यत्तिकै छाडिदिने मूर्खता हामी कहाँ गर्न सक्थ्यौँ र ! यत्ति हो, पानी नपरिन्जेल काफल कम खाइन्थ्यो　।

हाम्रो घर पुग्न नहरको बाटो हुदै जानुपर्थ्यो　। म र मेरी दिदी शर्मिला प्रायः सँगै हुन्थ्यौँ, जहाँ जाँदा पनि र जे गर्दा पनि　। हामी खुब मिल्थ्यौँ　। हामी दुईजनालाई के 'थाहा' थियो भने दिउँसो १२ बजे भूत आउँछ　। बालमनोविज्ञानमा खाँदी खाँदी डर भरिदिन सिपालु थिए बूढापाका- 'फलानो ठाउँमा नजानू, नांग्लोजत्रो कान भएको भूत आउँछ, बेलुका दोबाटोतिर ननिक्लनू, पछाडि खुट्टा र्फकेकी किचकन्या आउँछे　।' राँकेभूत, मुर्कट्टा, मसान, के-के हो के-के ? हामी केटाकेटीलाई 'ठीक पार्न' भूतको असंख्य बटालियन तम्तयार थिए　। तर, एकदिन काफल खाएर घर फर्किंदा १२ बजिसकेको थियो　। नहरको दुईतिर सिसौका रूख हार मिलाएर उभिएका थिए　। तिनका साथमा स-साना बुट्यान　। झाडीमा जो पनि सजिलै लुक्न सक्थे　। बाटो सुनसान थियो　। किरा कराइरहेको कर्कश आवाजले कानै 'रनन्न' पारिरहेका थिए　। डरले मुटु थरथर काँप्दै थियो　। ठूलाबडा र बुज्रुकहरूका मुखबाट सुनेका दन्त्यकथाका भयानक, भयानक भूत त्यस एकलासको बाटोबाट निक्लिएर हामी दुई दिदीबहिनीलाई एकै गाँस पार्न के बेर ! हामीले परसम्म नजर दौडायौँ- कुनै जीव देखिएन　। हामी केमा शतप्रतिशत 'विश्वस्त' थियौँ भने भूत कुलाको छेउछाउ बस्न बढी रुचाउँछन्　।

नभन्दै, एउटा कालो आकृति देखापर्‍यो केही पर, कुलाको डिलमा　। कालो कपाल र कालो अनुहार भएको र कालै लुगा लगाएको कालो स्वरूप ! उसको शरीरमा केही सेतो थियो भने उसको दाँत　। यो कालो र सेतोको कन्ट्रयास्टले त्यस भूतलाई झन् भयावह बनाएको थियो　।

'मोहनभाइ सूर्य !' उसले ठूलो स्वरमा करायो, 'केटीहरू काफल खाएर आएका ?' हामी दिदीबहिनीको सातोपुत्लो उड्यो　। हंसले ठाउँ छाड्यो　। हामी भएभरको बल लगाएर भाग्यौँ　। जसरी, बाघ देखेर मृग भाग्छ, त्यसरी भाग्यौँ　। मुटु भट्याक-भट्याक धड्किरहेको थियो　। मानौँ, छाती फोरेर बाहिर निक्लेलाजस्तो　। अघिपछि भए घर पुग्न १० मिनेट लाग्थ्यो　। तर, हामी तीन मिनेटमै पुगेछौँ　। घडी नहेरे पनि अनुमान लगायौँ　। १० मिनेटको बाटो तीन मिनेटमा पार गर्‍यौँ　। ज्यानको भयले हामीलाई बाइपंखी घोडा बनाइदिएको थियो　।

०००

घर पुग्दा हामी कालो-नीलो भएका थियौँ　। सातो गएजस्तो　। धपेडीले स्वाँ-स्वाँ गरिरहेका थियौँ, खलातीझैँ　।

'के भो ?' आमाले सोधिन्　।

'हामीले भूत देख्यौँ,' हामीले भन्यौँ　।

'कस्तो भूत हो ?' आमाले सोधिन्　।

'कालो पूरै कालो　। दाँत मात्रै सेतो थियो,' हामीले बतायौँ　।

'के भन्छन् ?' उल्टै, आमा फन्किइन्　।

'हो, भूतै हो,' हामीले काँपेको आवाजमा पुष्टि गर्न खोज्यौँ　।

आमाले पत्याइनन्　। हामी अझै काँप्दै थियौँ डरले　।

करिब दुई घन्टापछि हाम्रो घरअघिल्तिरको चौतारोमा त्यही भूत लडिरहेको थियो, डङरङ　। हामीले आमालाई बोलाएर देखायौँ, 'अघि हामीले देखेको भूत !'

'त्यो त मोहन हो　। तिमीहरू बहुलायौ,' आमाले भनिन्　।

०००

एक दिन पानी परिरहेको थियो　। रातको त्यस्तै आठ बजेको हुँदो हो　। त्यही नहरको खतरनाक बाटो गइरहेका थियौँ　। त्यसमाथि चिप्लोबाटो　। हामीसँग ठूलो, थोत्रो साइकल थियो　। दिदीले चलाएकी थी　। म पछाडि बसेकी थिएँ　।　। केही पर भैंसीजस्तै लाग्ने छाया देखियो　। दिदीले भनी 'हेर त भैँसी बाँधेका रहेछन्, हान्ने हो कि ?' तर, त्यो बाटोमा बिजुलीको एउटा खम्बा पनि थिएन　। हामी डराइ-डराइ जाँदै थियौँ　। त्यो कालो भैँसी नै थियो　। बाटोको छेउतिर चेप्दै अगाडि बढ्यौँ हामी　। अचानक कालो भैँसी करायो, 'ऐया...को मोरा

हँ ?' साइकलका पांग्राले सायद त्यसको खुट्टा कुल्चिएका थिए　। आवाज मोहनको जस्तै थियो　। तर, त्यहाँबाट बचेर भाग्ने सुरमा हामीले त्यो मान्छे चिन्ने खतरा मोलेनौँ　। मोहन बाचिन्जेल ऊ अगाडि पर्दा हामीलाई डर लागिरहन्थ्यो- 'यसले चिन्यो कि ?'

०००

गाउँमा मोहनलाई चित्त नबुझ्ने काम गर्नु रेडियोबाट विज्ञापन फुकाउनु जत्तिकै हुन्थ्यो　। ऊ चौबीसै घन्टा 'टिल' हुन्थ्यो　। रक्सीको परिमाणकै अनुपातमा उसको मुख चलिरहन्थ्यो　। गाउँमा सुनेका मन नपरेका खबर एक राउन्ड नसुनाएसम्म उसलाई निद्रा लाग्दैनथ्यो　। चौबीसै घन्टा बर्बराइरहन्थ्यो, फलाकिरहन्थ्यो　। टाइफाइडग्रस्त मान्छेझैँ　। अलि चर्को आवाजमा मोहनलाई बोलाउने केटाकेटीलाई ऊ न्वारनदेखिको बल निकालेर लखेट्थ्यो　। तर, कसैलाई कुट्दैनथ्यो　।

राति-राति मोहन कराउँदा निदाउन नपाउनेभन्दा मोहनका नाममा केटोकटी सुताउन पाउने बढी थिए　। केटोकटीले भात नखाँदा, स्कुल नजाँदा या पसलको चकलेटमा झुम्मिँदा उनीहरूलाई तर्साउन र तह लाउन मोहनको नाम काम लाग्थ्यो　। एकप्रकारले ऊ गब्बरसिंह थियो　। अस्तव्यस्त लुगा, सम्भार नगरिएका दाह्री र कपाल र रक्सीको मातमा कराइरहने बानी, केटाकेटी मोहनदेखि तर्सिने भइहाले　।

तर, ऊ कसैको हानि-नोक्सानी गर्दैनथ्यो　। अरूका मूलाको पातसमेत डग्दैनथ्यो　। लोभ-लालच केही थिएन, उसमा　। दिनभरि काम गर्थ्यो र कमाएको बेलुका सक्थ्यो　। ऊसँग जेथापुँजी केही पनि थिएन　। भोलिको चिन्ता नभएको बिन्दास मजदुर थियो ऊ　। 'पाखुरा बलिया भएसम्म केको चिन्ता ?' ऊ निश्चिन्त थियो　। गाउँमा हुने भोजभतेरमा मोहनलाई देख्न पाइँदैनथ्यो　। 'अरूको सित्तैमा खानुहुँदैन,' उसको दर्शन यही थियो　। तर, जाँड-रक्सीका मामलामा भने उसको दर्शनले हावा खान्थ्यो　। कसैले जाँड खुवाए नाइँ भन्न जान्दैनथ्यो　।

०००

मोहन यो गाउँमा कहिले आयो, कसैलाई थाहा छैन　। सबैसँग एउटै बनिबनाउ उत्तर हुन्छ, 'हामीले देखेदेखि यहीँ छ　।

जाडको तालमा मोहन कहिलेकाहीँ मध्यरातमा कुर्लन्थ्यो, 'मोहनभाइ सूर्य हो, मेरो नाम　। बाराको रतनवा मेरो घर　। '

मोहनका विषयमा गाउँलेलाई जम्माजम्मी यति जानकारी थियो, 'ऊ ११/१२ वर्षको उमेरमा यो गाउँ छिरेको हो र ऊ मधेसी हो　।'

मोहन कहिल्यै बारा र्फकेन　। उसलाई खोज्न यो गाउँमा कोही आएनन्　। यति लामो समय बसेर पनि ऊ जोगीजस्तो बास माग्दै हिँड्थ्यो　। उसले आफ्ना लागि कहिल्यै घर बनाएन　। अझ भनूँ, बनाउन सकेन　। बनाउने सपना पनि थिएन होलाजस्तो लाग्छ　।

तीन चिज मोहनलाई असाध्यै प्रिय थिए　। पहिलो थियो- सूर्य　। यो शब्द उसले आफ्नो नामपछाडि झुन्ड्याएको थियो　। एमालेको अन्धभक्त थियो　। तर, सायदै उसले भोट हाल्यो　। चुनावताका एमालेको प्रचार गर्न पनि हिँडेन　। तर, एमाले भनेपछि ऊ भुतुक्कै हुन्थ्यो　। उसको एमालेप्रेम एकदम प्लेटोनिक-आध्यात्मिक थियो, भावनाप्रधान　। उसको दोस्रो प्रिय चिज थियो- रक्सी　। दिनको सुरुवात नै रक्सीबाट गर्थ्यो　। आफूले आश्रय लिएको घरमा भन्थ्यो रे ! 'म मर्दा अलिकति रक्सी मुखमा हालिदिनू　।' र, तेस्रो प्रिय चिज थियो- जंगल　। कैयौं रात उसले जंगलमै बिताएको थियो　।

०००

केही वर्षअगाडि मोहन जंगल जाँदा गैँडाले आक्रमण गरेछ　। गम्भीर घाइते भएको थियो ऊ　। गाउँका एक दयालुले उसलाई भरतपुर अस्पतालमा सित्तै उपचार गराइदिए, भनसुन गरेर　। निको भएर ऊ फेरि गाउँ फर्क्यो　। ऊ बाँचेको देखेर गाउँले दंग थिए　। उनीहरू भन्थे, 'गैँडाले हान्दा नमरेको यो अब हत्तपत्त मर्दैन　।' गैँडाको आक्रमणपछि भने मोहन केटाकेटीलाई कम तर्साउँथ्यो　। गोजीमा भएको सबै पैसा लुटाउँथ्यो कहिलेकाहीँ　।

अघिल्लो वर्षको फागु पूणिर्मामा ऊ जंगल गएको थियो　। मोहनले आश्रय लिएको घरकी आमाले 'पूणिर्माको दिन जंगल नजा' भनेकी थिइन् रे ! तर, मोहनले सुनेन　। भोलिपल्ट ती आमालाई खबर आयो- मोहन मारियो रे !

अपराधको घटना थियो　। त्यसैले लास प्रहरीले उठायो　। पोस्टमार्टम गर्‍यो　। त्यसपछि सायद फाल्यो कतै　। जंगलमा कसले कुट्यो, प्रहरीले अनुसन्धान गरेन, चाहेन पनि　। उनीहरूका लागि मोहन खोजिनलायक पात्र थिएन, उसका लागि प्रहरीलाई घच्घच्याउने पनि कोही थिएनन्　।

कहिले तर्साउने, कहिले लखेट्ने, कहिले चकलेट दिने, कहिले हाम्रा लागि नाचिदिने ! मोहनभाइ 'सूर्य' को अचम्मको 'क्यारेक्टर' थियो　।

pamee.devkota@gmail.com