चिनियाँ ज्यान, नेपाली शान

- सुबोध गौतम, बेइजिङ

हिमा सधैँझैँ शुक्रबार चाइनिज रेडियो इन्टरनेसनल (सिआरआई) अन्तर्गतको आफ्नो च्याम्बरमा नेपाली भाषामा समाचार लेखिरहेकी छिन्। हिमा नेपाली होइनन्। नेपाली भाषामा दख्खल यी युवतीको समाचार सम्पादक भने नेपाली युवक नै छन्। 'म हिमाले लेखेको समाचार सम्पादन गरिरहेको छु', काठमाडौ कालिमाटीका अजय श्रेष्ठले नागरिकसँग भने, 'उहाहरु समाचार लेख्नुहुन्छ, म सम्पादन गर्छु।'

दर्जन चिनियाँ पत्रकार नेपाली भाषामा समाचार लेख्ने, सुनाउनेमात्र गर्दैनन्, चिनियाँ नामसँग अर्थ मिल्दो नेपाली नामले नै चिनिन्छन् पंक्तिकारले हिमालाई सोध्यो, 'तपाईंको नेपालमा घर कहा हो?' हत्तारिँदै उनले भनिन्, 'होइन–होइन, म नेपाली नै होइन, चिनियाँ हुँ। नेपालीमा समाचार लेख्ने भएकाले मेरो नाम 'चाङचिङ'बाट हिमा बनाएकी हुँ।' हिमाजस्ता दर्जन चिनियाँ युवा–युवतीले चाइनिज रेडियो इन्टरनेसनल (सिआरआई) को नेपाली विभागमा पत्रकारिता गरिरहेका छन्। संस्थामा दुईजना मात्र नेपाली छन्।

'हामी सबैले नेपाली नाम राखेका छौं जुन चिनिया अर्थअनुसार बनाइएको छ', कुनै जमानामा रेडियो बेइजिङ भनेर चिनिने सिआरआईकी नेपाली विभाग प्रमुख वर्षाले भनिन, 'मेरो चिनिया नाम ‰याङ युई हो तर १४ वर्षदेखि वर्षा भनेर चिनिन्छु।' उनले नेपालीमा पत्रकारिता गरेको १४ वर्ष भइसकेछ। वर्षाले नेपालबाट आएका माधवकुमार नेपाल धेरै नेताका अन्तर्वार्ता लिइसकेकी छन्। भाषा सिक्ने र जान्ने क्रममा उनी काठमाडौं पनि बसेकी छन्। 'नेपालीमा पत्रकारिता गर्ने हो भने नेपाली नामबाटै चिनिनुपर्छ,' उनले भनिन्।

त्यस्तै, च्याङमिन नामका चिनिया युवा पनि यहाका सक्रिय पत्रकार हुन्, तर सिआरआईको रेकर्डिङ स्टुडियोमा रहेका उनले नागरिककर्मीसग परिचय गर्दा आफ्नो नाम रवि भएको बताए। उनले झलनाथ खनालगायतका नेताको अन्तर्वार्ता रेकर्ड गरिसकेको सुनाए। समाचार सम्पादक श्रेष्ठका अनुसार चिनिया युवा र युवती विश्वविद्यालयमा नेपाली भाषा पढ्दादेखि नै नाम परिवर्तन गर्ने गरेको बताउछन्। यहा कार्यरत अधिकांशले विश्वविद्यालयमा चार वर्ष नेपाली भाषा पढेका छन्। नेपाली विभागकी अर्की पत्रकार लालिमाको वास्तविक नाम लिउसाङ हो जसको अर्थ हुन्छ– रातो पत्थर। उपप्रमुख छिन्– सुमेघा। यो नाम पनि चिनियाँ नाम लिउओनको अर्थसँग मिल्ने गरी राखिएको छ। १४ पत्रकार अहिले काम गरिरहेका छन्। 'नेपाली विभागमा काम गर्ने सबैको नाम नेपाली छ', श्रेष्ठ भन्छन्, 'चिनिया नाम भए पनि उनीहरु अब नेपाली नामबाटै चिनिन्छन्।' यी १४ जना एकै च्याम्बरमा काम गर्छन्।

'कहिलेकाहीँ उहाहरु दुर्घटनामा मृत्यु भएकालाई पनि स्वर्गीय भए भनेर लेख्नुहुन्छ, म सम्पादन गर्दै सिकाउछु', उनले चिनिया साथीहरुसगको काम गर्दाको अनुभव सुनाउँदै भने, 'काम गर्दा बडो रमाइलो भइरहेको छ।' उनी दुई वर्षदेखि यहा काम गरिरहेका छन्। यी पत्रकारले नेपाल र चीनका गतिविधि र घटनाक्रमको समाचार बनाइरहेका छन्। नेपाल र चीनसम्बन्धी व्यक्तिहरुको अन्तर्वार्ता लिइरहेका छन्। र, नेपाली भाषामा विभिन्न किसिमका चेतनामूलक कार्यक्रम पनि बनाइरहेका छन्। यस्ता कार्यक्रम काठमाडौंको मितेरी एफएममा बज्ने गरेको छ। साथै, अर्को एक एफएममा बजाउने तयारी भइरहेको वर्षाले जानकारी दिइन्। समाचारमात्र नभई यिनीहरु 'मितेरी' नामक त्रैमासिक पत्रिका पनि प्रकाशित गरिरहेका छन। साथमा नेपाली समाचारसहितको अनलाइन पनि चलाइरहेका छन्।

बेइजिङको सिजिङसाङ रोडस्थित सिआरआई भवनमा नेपाल, भारत, पाकिस्तान, बंगलादेशलगायत विभिन्न मुलुकका गरी ६० भन्दा बढी भाषामा यस्ता कार्यक्रम बनिरहेका छन्। सिआरआईले विभिन्न भाषामा आफैँले तयार गरेका कार्यक्रम चीनका ८० भन्दा बढी अन्य चिनियाँ माध्यमलाई दिने गरेको छ। 'हामीले यी सबै देशबीचको सम्बन्धलाई प्रगाढ बनाउने उद्देश्यले यो अभियान थालेका हौं र यसले हामीबीच सूचना सम्प्रेषण गदार्का त्रुटिलाई पनि सम्बेाधन गर्छ,' सिआरआई साउथ एसिया सेन्टरका निर्देशक लुओ हङबिङले भने। सिआरआई पछिल्लोपटक चाइना इन्टरनेसनल ब्रोडकास्टिङ नेटवर्कअन्तर्गत राखिएको छ।

नागरिकबाट साभार