- आत्माराम राजवंशी, झापा
हाम्रो समाजमा विवाह गर्ने चलन कति प्रकारका होलान् ? कसैले तपाईलाई सोध्यो भने उत्तर हुन सक्छ, मागी, प्रेम र कानुनी गरी तीन प्रकारका । तर, हामो समाजमा विवाह गर्ने चलन यति मात्रै छैनन् । समाजमा यस्तो पनि समुदाय छ, जसको विवाह गर्ने चलन छ आठ प्रकारको ।
झापा, मोरङ र सुनसरी जिल्लामा बसोवास गर्ने राजवंशी समुदायमा यी चलनवाट विवाह भएको देख्न सकिन्छ ।
राजवंशी समुदायको विवाह संस्कार आफ्नै मौलिकतामा आधारित भएको राजवंशी समुदायका अगुवा बद्रीनारायण राजवंशी बताउँछन् । ‘सुन्दा त अनौठो लाग्न सक्छ तर संस्कार भन्ने कुरा नराम्रो होइन’, राजवंशी भन्छन्, ‘यसलाई जर्गेना गर्नुपर्छ ।’
राजवंशी समुदायमा विवाह गर्ने चलन धेरै भएपनि वर्तमान अवस्थामा त्यस्तो नरहेको राजवंशी युवाहरु बताउँछन् । खजुरगाछीका प्रकाश राजवंशी भन्छन्, ‘पहिलाको जमानामा यी संस्कार थिए तर हिजो आज हराउँदै गएका छन् ।’ हाल राजवंशी समुदायमा मागी विहेको नै बढी चलन रहेको उनले बताए ।
मागी विहे गर्ने चलन रहे पनि नयाँ पुस्ताका युवा युवतीहरु प्रेम विवाह गर्न रुचाउँछन् । उनीहरु पारिवारिक डरका कारणले प्रेम विवाहको प्रस्ताव घर परिवारमा राख्न सक्दैनन् ।
मागी विहे परम्परादेखि चलिआएकाले यस समुदायका मानिसहरु प्रेम विवाहलाई सहजै स्वीकार्दैनन् । मागी विहेमा कन्या (बेहुली) र दुलाहा (बेहुला) को खोजी गरी दुवै परिवारको विवाहमा सहयोगीको भूमिका खेल्ने मध्यस्तकर्ता हुन्छ जसलाई कारुवा (लमी) भनिन्छ । करुवाले मागी विवाहमा अहम् भूमिका खेलेको हुन्छ । करुवाले शुभदेखा, तिलक र डालीखरा यी तीन प्रमुख कार्यमा सहयोगीको भूमिका खेल्छ ।
विवाहमा दुलहा दुहलीले आफ्नै परम्परागत पोशाक लगाउँछन् । आफ्नै परम्परागत ढोल ढाल (बाजागाजा)का साथ बैरात (जन्ती) जाने गर्छन् । विवाहमा आफ्नो गच्छे अनुसार नाता कुटुम्बलाई निमन्त्रणा गरी भोज खुवाइन्छ । विवाह सम्पन्न गराएको उपलक्ष्यमा करुवा (लमी) लाई नयाँ लुगाफाटा किनिदिने प्रचलन छ । यस समुदायले बैशाख, जेठ, असार र साउन महिनालाई विहे गर्ने महिनाको रुपमा लिएको पाइन्छ । तर, पछिल्लो समयमा पुस, माघ र फागुन महिनामा पनि राजवंशी समुदायले विवाहवारी गर्ने गरेका छन् ।
विवाह गरेको सालको भदौ महिना बेहुलीले माइतमा गएर बस्नुपर्ने प्रचलन राजवंशी समुदायका अगुवा कमल प्रसाद राजवंशी बताउँछन् । उनले मागी विवाहमा बेहुला र बुहेलीको पोरुआ (कुलदेवता) हेरेर मत्र विवाह हुने गरेको बताए । दुवै (बेहुला बेहुली)को घरको कूल देवता एउटै भए बैबाहिक जीवन सुखमय हुने उनको ठहर छ ।
No comments:
Post a Comment
- प्रतिकृया लेख्दा कृपया सभ्य भाषाको प्रयोग गर्नुहोला ।
- तलको Comment as बक्समा (Name/URL) छानेर नाम मात्र लेखे हुन्छ ।
- असभ्य र आपत्तिजनक शब्दहरु प्रकाशनको लागि अमान्य हुनेछन् ।
- यदि तपाईंहरु पनि आफ्नो लेख, रचनाहरु प्रकाशित गराउन चाहनुहुन्छ भने
meroshrijana@gmail.com मा पठाउनुहोला ।